قضیه شکل اول، شکل دوم

قضیه شکل اول، شکل دوم مستندی است از عباس‌ کیارستمی که در سال ۵۸ ساخته شده است که من اخیرا دیده‌ام.
فیلم در کمتر از یک ساعت نگاه افراد مختلفی را که از چهره‌های شناخته شده سیاسی، مذهبی، فرهنگی، هنری هستند را در مورد ماجرایی جویا می‌شود.

ماجرا مربوط به یک کلاس درس است، معلم مشغول کشیدن طرحی روی تخته است و در این حین یکی از دانش‌آموزان مدام به میزند و به نگاه ‌های معلم که برمی‌گردد که شاید دانش‌آموز ادامه ندهد، بی‌اعتناست. در نهایت معلم گروهی از دانش‌آموزان را که حدس می‌زند شیطنت کار یکی از آنهاست را از کلاس بیرون می‌کند و از آنها می خواهد نام فرد شرور را بگویند و یا اینکه تا پایان هفته خارج از کلاس بمانند.

در پرده اول یکی از دانش‌آموزان بعد از دو روز به کلاس برگشته و نام را به معلم می گوید.
در پرده دیگر تمام دانش‌آموزان تا پایان هفته پشت در می‌مانند و نامی از فرد شرور برده نمی‌شود.

اگر از تعدادی از چهره ها که به اعتقاد من کاملا پرت و پلا می گویند و اصلن مساله را درست ندیده‌اند بگذریم،
برخی از این افراد همبستگی میان دانش اموزان را یک ارزش می‌دانند و معتقدند که باید تک‌تک دانش‌اموزان به آن پایبند باشند.

در میان نظرهایی که بیان می‌شود من دیدگاه صادق قطب‌زاده را می‌پسندم و حرف‌هایش را در این فیلم دوست دارم. مساله را کامل می‌بیند. می گوید همبستگی زمانی ارزشمند است که دور یک موضوع ارزشمند شکل گرفته باشد.

اکثر نگاه‌ها تحت تاثیر حال و هوای انقلابی آن دوران می‌باشد و یا مثل آن نگاهی که به تفتیش عقاید اشاره می‌کند، حکایت هرکسی از ظن خود شد یار من است.

جدای از مساله اصلی فیلم من فکر می‌کنم آن دسته از  افرادی که در این فیلم همبستگی را به عنوان یک ارزش بی قید و شرط مد نظر دارند موضوعی را فراموش می‌کنند. اینکه شاید اگر نگاه آن کلاس و در حالت کلی نگاه جامعه به افراد صفر و یک نبود و خوبی‌ها  وبدی ها را با هم می‌دیدند و کسی نگران برچسب خوردن نبود شاید اکثر آن دانش آموزان نام را می‌گفتند و به کلاس برمی گشتند. در واقع تصور می‌کنم گاهی همرنگ جماعت شدن با همبستگی اشتباه گرفته می‌شود. تصور دیگری داریم ولی اتفاق دیگری افتاده است.

در تیتراژ پایان فیلم گروهی دسته جمعی به میز می‌کوبند و صدایی که آن دانش‌آموز با کوبیدن به میز ایجاد میکرد را گروهی می‌نوازند و انگار که کیارستمی هم همبستگی را در این ماجرا اتفاق درستی می‌دانسته است.

اگر این مستند را ندیده‌اید اینجا ببینید.